Wielkanoc po włosku

Już wkrótce Wielkanoc. Przyznam szczerze, że nigdy nie byłam w tym okresie we Włoszech, a zatem nie dane mi było osobiście zasmakować włoskich zwyczajów wielkanocnych. Jednak moja ciekawość wszystkiego, co włoskie kazała mi poszperać trochę i dowiedzieć się, jak też Włosi obchodzą te Święta.

Zaznaczę na wstępie, że artykuł ten to nie dogłębna analiza włoskich tradycji wielkanocnych, a tylko subiektywny wybór najciekawszych z nich.

Wielkanoc to najważniejsze święto katolickie i we Włoszech jest obchodzone z należytą atencją, jednak w przeciwieństwie do bardzo uroczystych i rodzinnych świąt Bożego Narodzenia, Wielkanoc to dla Włochów przede wszystkim czas relaksu i odpoczynku, który spędzają ze znajomymi i na świeżym powietrzu. Wielu Włochów wykorzystuje okres świąt na podróże i wyjeżdża za granicę w poszukiwaniu gorącego lata. Myślę, że charakter włoskiej Wielkanocy najlepiej oddaje włoskie powiedzenie: „Natale con i tuoi, Pasqua con chi vuoi” czyli: „Boże Narodzenie z rodziną, Wielkanoc z kim się chce”.

Oczywiście – jak to we Włoszech – w zależności od regionu widoczne są różnice w sposobie obchodzenia Wielkanocy. W tym przypadku najbardziej jest jednak widoczna różnica pomiędzy północą a południem Włoch. Południowe regiony są zdecydowanie bardziej przywiązane do obrzędów religijnych.

PRZEBIEG WIELKANOCY WE WŁOSZECH

W Wielki Piątek w całych Włoszech odbywają się liczne Drogi Krzyżowe. Najsłynniejsza z nich to oczywiście, transmitowana na cały świat, Droga Krzyżowa w Koloseum z udziałem papieża (ciekawostka: pierwsza Droga Krzyżowa w Koloseum została odprawiona w 1750 roku przez papieża Benedykta XIV). Jednak poza tą najbardziej znaną, w wielu zakątkach Włoch odbywają się liczne, uroczyste i jednocześnie malownicze procesje wielkopiątkowe.

W niewielkim miasteczku Enna na Sycylii odbywa się niezwykle widowiskowa procesja, której tradycja sięga XIII wieku. Bierze w niej udział ponad 2000 osób z  piętnastu bractw pobożnych. Uczestnicy są ubrani w charakterystyczne dla danego bractwa szaty, a część z nich nosi kaptury zakrywające twarz – stąd nazwa uczestników uroczystości - „Gli incappucciati” czyli dosłownie „zakapturzeni”.

Najdłuższa procesja w Europie pod względem długości i czasu trwania odbywa się również na Sycylii, w miasteczku Trapani. Rozpoczyna się o 14.00 w Wielki Piątek i trwa do 12.00 w Wielką Sobotę. W nocy uczestnicy procesji mają tylko 2 godziny na odpoczynek. Przez 22 godziny dwadzieścia grup z figurami przedstawiającymi Mękę Pańską, przy akompaniamencie żałobnej muzyki przechodzi przez stare miasto Trapani. Procesja odbywa się w niezwykle uroczystej i podniosłej atmosferze. Obserwatorzy często dają się ponieść emocjom i płaczą.

W Wielką Niedzielę odbywa się jeszcze jedna, ostatnia procesja z figurą Zmartwychwstałego Chrystusa. Tym razem odbywa się ona przy dźwiękach wesołej muzyki i towarzyszy jej bardzo radosna atmosfera.

Ciekawostka: procesja wielkanocna w Trapani jest tak istotna dla jej mieszkańców, że przygotowania do niej rozpoczynają się rok wcześniej J

Na Sycylii bardzo emocjonalnie przeżywa się Wielkanoc. Po niezwykle smutnym i przygnębiającym Wielkim Piątku, kiedy to Sycylijczycy przeżywają mękę i cierpienia Jezusa, nadchodzi prawdziwa radość Zmartwychwstania. Istnieje nawet powiedzenie w sycylijskim dialekcie „si cuntento como na Pasqua” co oznacza „być szczęśliwym jak Wielkanoc”.

Sycylia generalnie jest niesamowitym miejscem, jeśli chcesz dowiedzieć się o niej czegoś więcej – zapraszamy na naszego bloga  - kliknij TU 

Włosi generalnie nie mają uroczystego Śniadania Wielkanocnego w Wielką Niedzielę. Jak powszechnie wiadomo, Włosi bardzo niewiele jedzą rano, a zatem zwyczaj ten nie miał szans przyjąć się u nichJ. Przy suto zastawionym stole celebrują  za to Wielkanocny Obiad. W zależności od regionu, potrawy różnią się od siebie, ale najczęściej podawana jest baranina i jagnięcina (nota bene sprowadzana z Polski).

Wielkanocny Poniedziałek to tzw. La Pasquetta (czyli Mała Wielkanoc), która nie ma już uroczystego charakteru. Włosi najchętniej spędzają ją  w gronie znajomych i przyjaciół na wolnym powietrzu. Wszyscy, którzy mają możliwość wyjeżdżają z miasta na wieś, w góry lub nad morze. Urządzają pikniki, grille, ogniska, jednym słowem: odpoczywają. La Pasquetta przypomina mi trochę naszą rodzimą majówkę J

KILKA SPECYFICZNYCH TRADYCJI WIELKANOCNYCH

Bambole (czyli Lalki) w Apulii

W jednym z południowych regionów Włoch: Apulii istnieje specyficzny zwyczaj celebrowania Wielkiego Postu. W Środę Popielcową pomiędzy domami wiesza się duże, szmaciane lalki (lalka po włosku to bambola) często przypominające czarownice. Lalki wiszą tak przez cały Wielki Post i mają przypominać o zachowaniu abstynencji i wstrzemięźliwości. W Wielką Sobotę po ulicach krążą łowcy (czyli cacciatori), którzy ściągają lalki na znak zakończenia postnych ograniczeń.

Scoppio del Carro (czyli Wybuchający Powóz) we Florencji

Wybuchający Powóz to kolejna, specyficzna tradycja włoskiej Wielkanocy. Bogato zdobiony wóz zostaje załadowany materiałami pirotechnicznymi. Następnie ustrojone w girlandy białe woły ciągną go pod Katedrę Santa Maria del Fiore na Piazza Del Duomo czyli na centralny plac we Florencji. Tam arcybiskup podpala wóz za pomocą rakietki w kształcie gołębicy i wóz wybucha dając pokaz pirotechniczny. Zwyczaj ten ma powodować powodzenie w biznesie i życiu prywatnym przez kolejny rok.

Madonna che Scappa (czyli Uciekająca Matka Boska) w Sulmona

Ten intrygująco brzmiący zwyczaj wielkanocny to specyficzna procesja odbywająca się w Wielką Niedzielę w miasteczku Sulmona w Abruzji. Procesja symbolizuje chwilę, w której Matka Boska widzi po raz pierwszy swojego Zmartwychwstałego Syna i jest to podobno niezwykle wzruszające wydarzenie. „Bieg” Matki Boskiej w kierunku figury Jezusa oznacza chęć jak najszybszego ujrzenia Syna.  Inscenizacja rozpoczyna się w momencie, gdy Święci Piotr i Jan udają się do Maryi z nowiną o zmartwychwstaniu Jezusa. Ona początkowo w to nie wierzy, ale gdy w końcu daje się przekonać, chce jak najszybciej zobaczyć Syna. Figura Matki Boskiej ubrana jest w czarną pelerynę i trzyma w dłoni różę. W momencie rozpoczęcia biegu w stronę figury Jezusa umieszczonej pod baldachimem po drugiej stronie placu, zza figury Matki Boskiej wylatuje 12 białych gołębi i spada z niej czarna peleryna, co symbolizuje koniec żałoby. Mieszkańcy Sulmony wierzą, że jeśli w trakcie procesji nie wydarzy się nic nieprzewidzianego, kolejny rok będzie szczęśliwy dla miasta

Sycylijska Śmierć i  Diabły

W Wielkanocną Niedzielę od rana po ulicach sycylijskich miast tańczą i biegają Śmierć i Diabły. Śmierć ubrana jest na żółto, ma kuszę w ręce i wybiera spośród przechodniów ofiarę, a następnie przekazuje ją ubranym na czerwono z przerażającymi maskami na twarzach Diabłom. Ofiara ma możliwość wykupienia duszy płacąc symboliczne kilka euro.

Po południu z kościołów wyprowadzane są dwie figury przedstawiające Matkę Boską i Jezusa. Mają się one spotkać na głównym placu, ale złe moce: Diabły i Śmierć robią wszystko, aby nie dopuścić do tego spotkania. Dwa razy udaje im się zatrzymać pochód niosący posągi, jednak za trzecim razem aniołowie towarzyszący Matce Boskiej pokonują Diabły, a dzwony kościołów rozdzwaniają się głosząc dobrą nowinę. Czarny płaszcz, który wcześniej okrywał Matki Boskiej zostaje zerwany i ukazuje się figura ubrana w błękitną suknię. Pobite Diabły klękają przed zmartwychwstałym Jezusem.

Jak większość sycylijskich tradycji, tak i Taniec Diabłów to mieszanka folkloru, tradycji chrześcijańskich i pogańskich. To symboliczne przedstawienie odwiecznego starcia dwóch przeciwieństw: dobra i zła, życia i śmierci, zimy i wiosny. Najważniejsze, że dobro zwycięża, a towarzyszy temu radość i dobra zabawa.

SYMBOLE WŁOSKIEJ WIELKANOCY

Czekoladowe jajka

Jednym z nieodłącznych symboli włoskiej Wielkanocy są czekoladowe jaja z niespodzianką w środku. Obdarowuje się nimi zarówno dzieci, jak i dorosłych. Jaja występują w różnych rozmiarach, są owinięte w różnokolorowe folie i przewiązane kokardami. Już w czasie trwania postu w domach, na centralnym miejscu pojawiają się wielkie czekoladowe jaja, które jednak można rozbić specjalnym młotkiem dopiero w Wielką Sobotę. Robi to głowa rodziny, a następnie pokruszone kawałki czekolady zbiera się na talerz, aby rodzina mogła się nimi delektować przez całe święta.

La Colomba Pasquale – Wielkanocna Gołębica

Tradycyjnym ciastem wielkanocnym jest La Colomba czyli puszysta babka drożdżowa pełna bakalii,  skórki pomarańczowej, obsypana cukrem i migdałami. Ma ona kształt ptaka w locie. Tradycja pieczenia La Colomby jest naprawdę długa. Legenda głosi, że w VI wieku, kiedy Pavia była atakowana przez wojska króla Albiona, ubogi włoski cukiernik upiekł ciasto w kształcie gołębicy i podarował go najeźdźcom. Gest ten wzruszył króla tak bardzo, że postanowił wycofać swoje wojska z miasta. Pojawienie się na stole La Colomby ma symbolizować pokój.

WIELKANOCNE POTRAWY

W momencie, gdy zaczęłam zagłębiać się w temat włoskich, wielkanocnych potraw doszłam do wniosku… że jest to temat na osobny artykuł :)

No cóż, ja osobiście Wielkanoc zawsze spędzam w domu w gronie rodzinnym, ale jeśli kiedykolwiek miałabym zmienić ten zwyczaj i wyjechać…. to na pewno wyjechałabym na Sycylię.

BUONA PASQUA !