Murano Glass – techniki obróbki i zdobienia szkła Murano

Wśród produktów „made In Italy” cieszących się od lat niesłabnącym powodzeniem na świecie, Murano Glass błyszczy najjaśniej. Jest synonimem stylu i elegancji, jakości i oryginalności. Przedmioty ze szkła Murano od wieków są symbolem prestiżu i luksusu. Znak „Murano Glass” jest zarezerwowany tylko dla uprawnionych rzemieślników i artystów, którzy tworzą zgodnie z tradycyjnymi technikami obróbki szkła i utrzymują cechy wytwarzanych przedmiotów. Sztuka szklana mistrzów z Murano nie bez powodu traktowana jest jako dziedzictwo artystyczne i rzemieślnicze o ogromnej wartości. 

Na naszym blogu poruszałyśmy już tematy dotyczące Murano i wytwarzanego tam szkła, ale jakiż temat mógłby być dla nas ważniejszy i bardziej interesujący? Jesteśmy wielkimi miłośniczkami szkła Murano i mamy wrażenie, że można o nim pisać bez końca :) Z każdym naszym pobytem na Murano coraz mocniej zakochujemy się w tej wysepce i jej atmosferze. Szczerze podziwiamy pracujących tam i mieszkających artystów, ich wielkie umiejętności, a przede wszystkim ogromną pasję.  Wzdłuż głównego kanału, jeden przy drugim, tłoczą się sklepiki z witrynami, od których można dostać zawrotu głowy: żyrandole, wazony, misy, lampy, figurki zwierząt i cała gama przeróżnej biżuterii… Ale prawdziwa magia odbywa się w głębi wyspy, w warsztatach i pracowniach z dala od ciekawych oczu turystów. Oczywiście zarówno właściciele sklepów, jak i miejscowe biura podróży organizują dla turystów lekcje obróbki szkła i niewątpliwie jest to bardzo ciekawe doświadczenie, ale trzeba wiedzieć, że pokazują światu tylko niewielki ułamek swojej sztuki, całą resztę skrzętnie zatrzymując dla siebie.

Historia szkła Murano sięga XIII wieku. W 1291 roku ówczesny doża Wenecji postanowił przenieść wszystkie warsztaty szklarskie z Wenecji na Murano. Oficjalną przyczyną tych przenosin było zabezpieczenie warsztatów przed pożarami, często nękającymi Wenecję. Jednak wg współczesnych historyków niemniej istotnym powodem było utrzymanie warsztatów szklarskich z daleka od zagranicznych kupców i podróżników, którzy tłumnie przyjeżdżali do Wenecji. Na Murano sztuka wytwarzania szkła mogła się spokojnie rozwijać,  a jej tajniki znacznie łatwiej było tam chronić. Murano przez wieki było bardzo dobrze strzeżone, a mistrzowie szklarstwa nie mogli opuszczać wyspy bez pisemnej zgody władcy. W ten sposób szlachetna sztuka wytwarzania szkła zakorzeniła się na Murano i trwa tam nie przerwanie do dnia dzisiejszego.

Istnieje wiele technik obróbki i dekoracji szkła, a każda z nich przynosi nieco inne efekty i służy do wyrobu innych przedmiotów. Mistrzowie z Murano rozwijali je i rozwijają niestrudzenie począwszy od średniowiecza aż do czasów współczesnych. Pracownie artystyczne specjalizują się w poszczególnych technikach, modyfikują je łącząc tradycję z nowoczesnością. Efekty – jak sami wiecie – są spektakularne.

Dzisiaj chciałabym przybliżyć Wam w telegraficznym skrócie kilka technik, aby pokazać, jak bogata i różnorodna jest sztuka wyrobu i zdobienia szkła Murano.

TECHNIKA „A LUME”

Określenie „a lume” można przetłumaczyć jako „pod lampą”. Nazwa tej techniki obróbki szkła pochodzi z dawnych czasów, kiedy to jako źródło ciepła wykorzystywana była lampa oliwna. Dzisiaj używa się swego rodzaju „pochodni” podłączonej do butli z gazami zmieszanymi z tlenem lub powietrzem. Szkło w postaci szklanych prętów (szklane pręty występują w różnych średnicach i niezliczonych wersjach kolorystycznych) ogrzewa się nad płomieniem, a ciepło wydzielane przez pochodnię jest w stanie stopić szkło do takiego stopnia, że staje się ono plastyczne i podatne na kształtowanie. W rękach wprawnego fachowca nagrzany pręt zmienia się początkowo w szklaną kulę, a następnie, za pomocą bardzo prostych narzędzi typu nożyczki, szczypce czy płaska powierzchnia, uzyskuje konkretny kształt. Mnogość kształtów jest nieskończona, a ograniczeniem jest tylko wyobraźnia i kreatywność artysty.

Każdy przedmiot wykonywany jest ręcznie, a zatem nawet jeśli wykonywane są według tego samego wzoru, poszczególne egzemplarze różnią się od siebie. Spójrzcie chociażby na nasze Wisiorki Róże – mamy kilka wersji kolorystycznych wykonywanych według jednego wzoru, a przecież każda róża jest inna, jedyna w swoim rodzaju i niepowtarzalna. 

SZKŁO DMUCHANE

Historia dmuchania szkła sięga I wieku p.n.e. i do dziś pozostaje najważniejszym wydarzeniem w całej historii szkła. Technika rozdmuchu polega na przekształceniu bezkształtnej masy stopionego szkła w delikatny przedmiot. Płynną szklaną kulę umieszcza się na końcu szklane rurki w rodzaju gigantycznej słomki. Następnie powietrze jest wdmuchiwane do słomki, powodując pęcznienie kuli. Kalibrując ilość i kierunek wdmuchiwanego powietrza, przy użyciu szczypiec, wprawny rzemieślnik może stworzyć nieskończoną gamę kształtów. Technika dmuchania szkła jest obecnie  preferowaną techniką stosowaną w Wenecji.

RZEŹBA

Może brzmi to dziwnie, ale rzeźba to także technika obróbki szkła Murano. Ma ona swój początek w latach 30-stych XX wieku, kiedy to podjęto skuteczną walkę z problemem technicznym, jakim jest niewątpliwie modelowanie ciężkich mas żarzącego się szkła. Dziś nurt rzeźbiarski, do którego należą niektórzy z najbardziej cenionych mistrzów Murano, zajmuje ważną pozycję w sferze produkcji Murano.

TECHNIKA MURRINA

Antyczna technika, sięgająca czasów rzymskich, która zaniknęła prawie na dwa tysiące lat. Odrodziła się w połowie XIX wieku, osiągając szczyt popularności na początku wieku XX. Technika ta polega  na stapianiu w piecu wiązki różnobarwnych szklanych prętów ułożonych w taki sposób, aby na ich końcu powstawał określony wzór. Zgrzane w jedną całość pręty tnie się następnie na niewielkie krążki, a następnie układa się je na metalowej płycie i zgrzewa razem uzyskując w ten sposób bardzo kolorową, szklaną powierzchnię.

TECHNIKA ZDOBIENIA PŁATKAMI ZŁOTA I SREBRA

Niezwykle cenna technika zdobnicza. Polega ona na dodawaniu cieniutkich płatków czystego złota do szkła jeszcze w fazie szklanej masy. Jeśli szło jest dmuchane, złoty płatek pęka i powstaje z niego złoty pył, który nadaje szkłu niezwykle jasny i świetlisty efekt. Najstarsze znane szkło Murano ze złotym pyłem pochodzi z drugiej połowy XV wieku. Począwszy od XIX wieku stosuje się również płatki srebra, które należy otoczyć dodatkową warstwą szkła, aby uniknąć utleniania srebra.  

TECHNIKA LODU

Ta technika zdobnicza polega na zanurzeniu rozgrzanego szkła przymocowanego do szklanej „dmuchawki” w zimnej wodzie. Szok termiczny powoduje powstanie gęstej sieci pęknięć na powierzchni szkła. Następnie wprawny rzemieślnik delikatnie podgrzewa szkło w piecu, aby utrwalić efekt, zachowując jednocześnie integralność szklanej ścianki.

TECHNIKA FILIGRANA

Jedna z najstarszych technik, znana i stosowana już XVI wieku, do dziś bardzo popularna i stosowana prawie przez wszystkie weneckie huty szkła. Na metalowej płycie umieszcza się przezroczyste, szklane pręty z kolorowym rdzeniem w środku. Następnie podgrzewa się je do momentu, kiedy stają się plastyczne i nawija na cylindryczne przedmioty, w które się wtapiają. Dzięki tej technice zdobniczej, wewnątrz szklanej ścianki uzyskuje się efekt delikatnej koronki. 

TECHNIKA ZANFIRICO

Wzór zwany zanfirico uzyskuje się z kolorowych płytek szklanych, które po rozgrzaniu w piecu są skręcane w celu uzyskania specyficznego, spiralnego wzoru. Motyw zanfirico występuje tylko i wyłącznie na wyspie Murano.

SZKŁO AVVENTURINA

Awenturyn to rodzaj szkła, uważany przez wielu specjalistów za najcenniejszy w całej historii szkła Murano. Jego początek datuje się na pierwszą połowę XVII wieku. Sama nazwa wywodzi się od słowa „ventura” czyli „przygoda”, jako przypomnienie, że jego wynalazek był tak naprawdę dziełem przypadku. Historia głosi, że pewien szklarz chciał stopić ze sobą różne składniki szkła, jednak z powodu nieoczekiwanych trudności musiał porzucić pracę i pozostawić wszystkie naczynia i piece do schłodzenia na tydzień. Jakież było jego zdziwienie, gdy po powrocie do pracowni, w naczyniach znalazł nieznany dotąd, cudowny materiał. Adwenturyn to bowiem rodzaj przezroczystego szkła z mikroskopijnymi drobinkami miedzi i tlenkami metali, które są równomiernie rozpraszane nadając szkłu metaliczny połysk. Pierwszy przepis, który uczy, w jaki sposób uzyskać adwenturyn pochodzi z 1644 roku, ale dopiero w roku 1860 zaczęto go dmuchać.  Proces tworzenia adwenturynu jest bardzo długi i  skomplikowany. Najpierw kilkakrotnie topi się szkło, następnie dodaje się do niego ściśle określone ilości substancji powodujących wytrącanie się miedzi. Potem, podczas kilkugodzinnego cyklu chłodzenia, następuje całkowite oddzielenie miedzi od szkła bazowego. Jakość szkła jest uzależniona od stopnia równomierności rozmieszczenia drobinek miedzi oraz ich wielkości. Adenturyn jest pozyskiwany w blokach, jest cięty na zimno, jak twardy kamień, a obróbka na gorąco wymaga szczególnych środków ostrożności.

Technik obróbki i zdobienia szkła jest oczywiście znacznie więcej, nie sposób ich wszystkich przedstawić za jednym zamachem, poza tym dobrze jest dozować przyjemności :)

Jak widzicie, im głębiej wchodzi się w sztukę szkła Murano, tym wydaje się ona bardziej fascynująca i magiczna.

No cóż, nie bez powodu nasz sklep nosi nazwę Skarby Murano :)